“No amount of thinking can stop thinking”
– Mark Nepo
De vrije wil bestaat niet. Als ik dat tegen mensen zeg dan gaan de meesten daar vol tegenin. Want hoezo bestaat de vrije wil niet? Je kunt toch kiezen wat je doet? Maar is dat echt zo? Dan zouden we allemaal wel voor succes en geluk kiezen, is het niet? Als we bijvoorbeeld een glas omgooien, waar is die vrije wil dan gebleven?
Neurowetenschappers hebben aangetoond dat het brein van het doen eerder oplicht dan het denkbrein. Wat er feitelijk gebeurt, is dat er eerst een aanzet tot een reactie in het brein geactiveerd wordt en er daarna nog een gedachte overheen komt die de activiteit claimt. Paul Smit noemt dat deel heel mooi de Muppets. We doen iets en vervolgens is er een verslaggever langs de kant die daar een verhaal bij bedenkt en een mening over heeft. Die gedachten en meningen nemen verschillende vormen aan. Meestal gebaseerd op wat wij als kind ingeprent hebben gekregen. In het voorbeeld van het glas omgooien kan het dus zo zijn dat bij de een de gedachte opkomt ‘wat stom van mij’ terwijl bij de ander de gedachte opkomt ‘wie zet dat glas daar nou neer’. Maar ook positieve activiteiten worden op deze manier door een persoon toegeëigend. Als je iets doet met positief resultaat dan komt daarna de gedachte goed van mij, heb ik mooi gedaan, etc. We identificeren ons met ons gedrag.
Als je echter uitzoomt naar het geheel dan zie je dat de ‘ik’ die gedachten, gevoelens en gedrag als van hem claimt helemaal niet bestaat. Ook dat is namelijk niet meer dan een gedachte, een concept, die we ontwikkelen vanaf zo’n 2 jaar. Daarvoor is een kind nog gewoon blanco, heeft nog geen ik-besef en doet gewoon. Want wie ben je nou werkelijk? Ben je die persoon die dat glas omgooit, die die fout maakt of dat succes behaalt? En je gedachten en gevoelens? We zeggen vaak ik ben boos of verdrietig. Maar gevoelens komen en gaan dus dat is toch ook niet wat jij bent.
Wat jij bent is namelijk het leven zelf, uitgedrukt in de vorm van een levend organisme, namelijk een mens. Met conditioneringen als gevolg van eerdere ervaringen. Met gedachten en gevoelens die komen en gaan. ‘The way we talk to our kids becomes their inner voice’. Dat is hoe we geconditioneerd worden. Net als een hond en ieder ander levend wezen. Die hond die blaft, denkt echt daarna niet ‘zo dat heb ik goed gedaan’ of ‘oeps, dat had ik niet moeten doen’. Die hond deed gewoon. Wij zijn niet anders. Met het verschil dat wij nog die Muppets in ons hoofd hebben die ons iets anders vertellen.
Maar hebben we dan helemaal geen invloed op wat we doen? Dat is moeilijk verteerbaar voor de meesten van ons. Want velen van ons hebben zich behoorlijk geïdentificeerd met de doener. Maar we zijn geen human doings, we zijn human beings. Wat je dan vaak ziet is dat mensen zeggen maar dan doe ik toch gewoon helemaal niets meer. In beide gevallen, het en hard werken en bezig zijn dingen te doen en dan doorslaan naar andere kant en niets meer doen, wordt dan de natuurlijke levensenergie geblokkeerd. We zijn of gaan geloven dat we heel hard moeten werken, ons nuttig moeten maken, niet lui mogen zijn, etc. Of we hebben gehoord dat we lui zijn, dat we het niet goed doen en zijn verlamd geraakt in het doen en doen dus liever helemaal niets meer. Maar als je wederom naar dat kind van 1,5 kijkt, die doet gewoon. Dat is de natuurlijke expressie van het leven. Waarin creativiteit en speelse energie zijn uiting krijgt. Dat kind heeft nog geen gedachten over hoe hij het anders had moeten doen. Dat vertellen wij hem als volwassene.
Ons zelfbeeld is gebaseerd op aannames. Op wie we denken dat we moeten zijn. Of niet moeten zijn. Het enige wat je dan ook kunt ‘doen’ is de stilte de ruimte te geven om je gedachten te onderzoeken. En daarmee bedoel ik waarnemen, kijken.
Dus onderzoek eens voor jezelf of je doet vanuit plezier, creativiteit, ontspanning en vertrouwen of dat je de dingen doet vanuit verplichting, klusjes, moeten, spanning en angst. Daar waar dingen moeiteloos gebeuren ben je in flow, wat niets anders is dan één met je natuurlijke staat zonder tussenkomst van allerlei gedachten. Daar ben je gewoon, zonder toevoegingen.
